पन्हाळा किल्ल्याचा इतिहास काय आहे? Panhala Fort Information In Marathi

पन्हाळा किल्ल्याचा इतिहास महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध किल्ल्यांपैकी एक म्हणजे पन्हाळा किल्ला, ज्याचे नाव शब्दशः “सापांचे घर” असे भाषांतरित करते. हा किल्ला महाराष्ट्राच्या वायव्येस २० किलोमीटर अंतरावर असलेल्या पन्हाळा, भारतातील येथे आहे. सुमारे ३१०० फूट उंचीवर वसलेले, या शहरात जवळजवळ वर्षभर चांगले हवामान असते आणि वर्षभर धुक्याने झाकलेल्या पर्वतांचे विहंगम दृश्य ते एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ बनवते. पन्हाळा किल्ला हा दख्खनच्या सर्व किल्ल्यांपैकी सर्वात मोठा आणि शहराचे मुख्य आकर्षण मानला जातो. तो जुनी घरे आणि किल्ल्यांच्या भिंतींनी बनलेला आहे.

पन्हाळा किल्ल्याचा इतिहास | History of Panhala Fort

आपल्या राज्याचे योग्य व्यवस्थापन करण्यासाठी, शिलाहाराचा राजा भोज दुसरा याने ११७८ ते १२०९ ईसापूर्व दरम्यान पन्हाळा किल्ला आणि इतर पंधरा किल्ले बांधले. तेव्हापासून, भौगोलिक आणि राजकीय महत्त्वामुळे किल्ल्याची मालकी अनेक वेळा बदलली आहे. देवगिरी यादवांपैकी सर्वात बलवान असलेल्या सिंघानिया कुळाने भोज राजाच्या पाठोपाठ किल्ला ताब्यात घेतला.

नंतर १४०० च्या दशकात ते बिदरच्या बहमन्यांच्या किल्ल्यांपैकी एक बनले. विजापूरच्या आदिल शाही सल्तनतने बहुतेक मुख्य संरक्षणे तसेच विस्तृत बुरुज आणि भिंती बांधल्या, ज्या बहुधा १५०० च्या दशकात एक शतकापेक्षा जास्त काळ टिकल्या. किल्ल्याच्या भिंतींवरील अनेक शिलालेखांमध्ये इब्राहिम आदिल शाहच्या कारकिर्दीचा उल्लेख आहे.

१६५९ मध्ये विजापूरचा नेता अफजल खान मराठ्यांनी मारल्यानंतर प्रसिद्ध मराठा योद्धा आणि शासक छत्रपती शिवाजी महाराज यांनी पन्हाळा किल्ल्याचा ताबा घेतला. त्याच्या मृत्यूपर्यंत जवळजवळ २० वर्षे त्याच्या कारकिर्दीत हा किल्ला भरभराटीला आला. सर्वशक्तिमान शासकाचे कौतुक करण्यासाठी, किल्ल्याच्या मध्यभागी ५२ किलोचा कांस्य पुतळा ठेवण्यात आला आहे.

त्याच्या मृत्यूमुळे त्यावेळचा मुघल सम्राट औरंगजेब याने किल्ल्यावर हल्ला केला आणि वेढा घातला. राजाराम किंवा या काळात त्याची विधवा ताराबाई बहुतेक काळ पन्हाळा किल्ल्याची जबाबदारी सांभाळत होती. त्यांनी पन्हाळा ही राजधानी आणि स्वायत्त सरकार म्हणून कोल्हापूर हे स्वतंत्र राज्य निर्माण केले. लहानपणापासूनच, ती किल्ल्यात राहिली आणि प्रजेचे आणि अधिकाऱ्यांचेही तिला समर्थन होते.

१८२७ मध्ये पन्हाळा किल्ला अखेर ब्रिटिशांच्या ताब्यात दिल्यानंतर, काही बंडखोरांनी १८४४ मध्ये एका ब्रिटिश कर्नलला किल्ल्यात कैद करून ठेवले. परिणामी, ब्रिटिश सैन्याने किल्ला फोडला आणि स्वातंत्र्यापर्यंत त्याचे रक्षण केले.

पन्हाळा किल्ल्यातील शैली | Style in Panhala Fort

हा किल्ला विजापूर स्थापत्य शैलीत बांधला गेला आहे, ज्यामध्ये मोरांच्या नमुन्यांसह अनेक स्मारके आहेत. पन्हाळा किल्ल्याच्या तुमच्या दौऱ्यादरम्यान, तुम्ही खाली सूचीबद्ध केलेल्या असंख्य इमारती एक्सप्लोर करू शकता.

बावडी अंधार:

निवासी निवासस्थाने, सैन्याच्या पोस्टिंगचे खोल्या आणि किल्ल्यातून बाहेर पडण्याचे मार्ग हे सर्व तीन मजली अंधार बावडी, ज्याला लपलेली विहीर असेही म्हणतात, वेढा घालणाऱ्या हल्लेखोरांपासून लपवून ठेवले होते. किल्ल्याच्या मध्यभागी, ते दुसऱ्या स्तरावरील फायरवॉल म्हणून काम करत होते.

अंबरखाना:

अंबरखाना हे पन्हाळा किल्ल्याचे मुख्य वैशिष्ट्य आहे ज्यामध्ये राजवाडा आणि धान्याचे कोठार आहे.

कलावंतिचा महाल:

मूळतः दरबारींसाठी छतावरील खोली असलेला कलावंतिचा महाल आता ब्रिटिशांच्या विध्वंसामुळे आणि काळाच्या ओघात उद्ध्वस्त झाला आहे.

कोठी सज्जा:

मूळतः तुरुंगात असलेली ही एक मजली इमारत आहे जिथून खाली असलेल्या उंच दरीचे दृश्य दिसते.

ग्रेट गेट:

पर्यटकांना हानीपासून वाचवण्यासाठी आणि त्यांचे भव्य स्वागत करण्यासाठी, पन्हाळा किल्ल्यामध्ये तीन भव्य दरवाजे होते. हा दरवाजा मुख्य प्रवेशद्वार होता आणि त्यात मराठ्यांचे आवडते देवता भगवान गणेश यांच्या शिल्पकृती आणि पर्शियन शिलालेखांचा समावेश होता.

शेवटचा दरवाजा, वाघ दरवाजा, एकेकाळी एक भ्रम होता ज्याच्या समोर एक लहान अंगण होते जिथे हल्लेखोरांना पकडले जायचे आणि पराभूत केले जायचे. दुसरा दरवाजा ब्रिटीशांच्या वेढ्यादरम्यान नष्ट झाला.

राजदिंडीचा बालेकिल्ला:

छत्रपती शिवाजी महाराजांनी पवन खिंडीच्या लढाईत सुंदर किल्ल्यातून बाहेर पडण्यासाठी याचा वापर केला होता. पन्हाळा किल्ल्यातील काही जिवंत वास्तू ज्या पर्यटकांना पाहता येतील. या व्यतिरिक्त, पर्यटक येथे संभाजीजी मंदिर आणि अंबाबाई मंदिर पाहू शकतात. किल्ल्याबाहेर, हातात भाला घेतलेला छत्रपती शिवाजी महाराजांचा एक भव्य पुतळा आहे.

पन्हाळा किल्ल्याला भेट देणाऱ्या प्रवाशांसाठी सल्ला

पन्हाळा किल्ल्याला भेट देताना खाली दिलेल्या महत्त्वाच्या सल्ल्याचे पालन करा:

• योग्य कपडे आणि पादत्राणे घाला आणि जर तुम्ही पन्हाळा किल्ल्यावर पोहोचण्याचा विचार करत असाल तर हायकिंगसाठी स्वतःला तयार करा.
• हायकिंग सुरू करण्यापूर्वी पाण्याची बाटली आणि काही अन्न घेऊन जा कारण त्यासाठी एक तास किंवा त्याहून अधिक वेळ लागेल आणि त्या काळात तुम्हाला इंधन भरावे लागू शकते.
• पन्हाळा किल्ल्याला भेट देताना कॅमेरा सोबत आणा कारण वाटेत आणि शिखरावरून तुम्हाला दिसणाऱ्या असंख्य दृश्यांचे फोटो काढण्याचा तुम्ही प्रतिकार करू शकणार नाही.
• लक्षात ठेवा की पन्हाळा किल्ल्याला भेट देताना तुम्ही नेहमीच संध्याकाळपूर्वी परत यावे.

हे पण वाचा: राजगड किल्ल्याला कसे पोहोचायचे?